Herdenkingsceremonie Stolpersteine 2 oktober 2020
In teken van razzia op 2-10-1942
Vrijdag 2 oktober 2020 was het 78 jaar geleden, dat in Hengelo 40 joden bij een razzia zijn opgepakt door de Hengelose politie. Voor de werkgroep Stolpersteine-Hengelo aanleiding om op die datum haar uitgestelde herdenking te houden voor de 23 slachtoffers van de Holocaust waarvoor dit jaar een Stolperstein gelegd is.
Vanwege het handhaven van de coronamaatregelen was het aantal aanwezigen in de bibliotheek beperkt gehouden.
De 23 namen en adressen van de slachtoffers voor wie een Stolperstein is gelegd vindt u hier.
Burgemeester Sander Schelberg benadrukte in zijn openingswoord het belang van mensen die het verhaal van de Holocaust doorvertellen. Zeker nu de directe getuigen wegvallen.
Ans Brongers gaf een korte toelichting op de razzia van 2 en 3 oktober 1942. Door “hier” te klikken kunt u haar verhaal nalezen. Daarbij vroeg ze om ooggetuigenverslagen van razzia’s en verhalen over joodse inwoners van Hengelo. Daarna werden de 23 namen van slachtoffers voorgelezen met de datum en plaats waar ze vermoord zijn. Ook hun leeftijd en de straat waar ze gewoond hebben, werden genoemd. Aansluitend werd 1 minuut stilte in acht genomen.
In het slotwoord trok Antek Olszanowski een parallel met de Joodse vluchtelingen uit Duitsland, waarvoor in de jaren ’30 ook de grenzen gesloten bleven en de vluchtelingen nu die in Nederland en Europa ook niet opgenomen worden. Antek stelde, dat niemand zo maar zijn huis en haard achterlaat als er geen dringende redenen zijn.
Ondanks het beperkt aantal aanwezigen was het een waardige herdenking. Een van de aanwezigen had een stolperstein geadopteerd voor Max Barta, een joodse jongeman uit Berlijn, die deze avond ook herdacht werd. Max Barta was al voor de oorlog naar Twente gekomen om zich voor te bereiden op een leven in Palestina, het zogenoemde beloofde land. Hij ging in de leer bij boer Ter Haar om het landbouwvak te leren. De idealistische joodse jongeren werden Palestina Pioniers genoemd.
Jodenjagers
Max Barta ontkwam niet aan de lange arm van de Hengelose politie. Bij zijn arrestatie door twee politieagenten zou de boer tegen de Hengelose rechercheur Edersma hebben gezegd: “Ik heb liever dat je een koe meeneemt dan deze jongen.” Maar tevergeefs. Ter Haar heeft nog moeite gedaan om Max Barta terug te vinden, maar zonder succes. Max Barta is op 27 februari 1944 op 23 jarige leeftijd in Auschwitz vermoord. Rechercheur Edersma daarentegen kreeg in juli 1963 eervol ontslag. Hij is dan 33 jaar bij het Hengelose politiekorps werkzaam geweest. “Als zeer bekwaam rechercheur heeft hij een groot aandeel in de oplossing van ernstige misdrijven gehad”, aldus de toenmalige commissaris van politie.
Het verhaal over Max Barta is te vinden in het boek “Jodenjagers bij de Hengelose politie”, geschreven door Annette Evertzen en Stevine Groenen. In dit boek wordt de rol van de Hengelose politie in de vervolging van de joodse inwoners van Hengelo onderzocht. Tijdens de bijeenkomst lagen dit boek en andere documenten uit het Gemeente Archief, waaronder de namenlijst van de 40 gedeporteerde joden, ter inzage op afgeschermde tafels. Meer informatie over de Tweede Wereldoorlog en de joden in Hengelo en Twente is te vinden in het documentatiecentrum van het Museum Hengelo aan de Beekstraat 51 (tot 2021 gesloten). Het is de bedoeling om volgend jaar rond de bevrijdingsdag van Hengelo, op 3 april weer Stolpersteine te leggen en een herdenkingsceremonie te houden. Als “Corona” geen roet in het eten gooit.